kêşey zanayan û şa’îran ebedîye
selam le gwêgrî beřêzî bernamey tapo. le dû sê bernamey řabirdûda basî eweman kird ke ḧeqîqet le řwangey şa’îran û zanayanewe cyawazî heye û kutman ke zanayan zor lemêje lêkdanewey şa’îran û çeşnî řwanînyan bo cîhanî ḧeqîqet behełe ezanin. le giznofan û fîsaẍurs ta hîraklît û îflatûn û ta emřoke kêşey nêwan zana û şa’îr berdewame. lêreda pirsyarêk heye: boç zanayan dijayetîyan her legeł şa’îr heye û xoyan le beşekanî tirî huner nageyenin? leberçî arşîtêktorêk ya peykersaz û neqqaş û nûserêkî ti’atir û tenanet dewrgêřêkî ti’atir nekewtûne ber tews û twancî zanayan? meger ewane hunermend nîn? çima karekeyan behanî ’atîfewe nebestirawe? pirsyar emeye ke şî’ir le hemû hunerêk zyatir, barî ’atîfî mutłeqî heye. hunerekanî tir ekirê le řwangey zanayanîşewe sûdêkî desbecêy bo komeł hebê. kutim desbecê çunke lanî kem neqqaşî zînete, peykersazîş herweha; cige leme peykersazî bo mêjûnûsan zor şitî bekełkî lê des kewtuwe, wek çeşnî bergî kon, çeşnî xo řazandinewey afret û pyawî mêjûyî. arşîtêktîş çeşnî xanûbere sazkirdin û seray gewre yan qełay şeřî serdemanî konî lê der’ekewê. arşîtêkit êstaş sûdî lê wer’egîrê û bo komeł bekełke. tenanet mosîqaş eger řaspêrîyekî tirî nebê, lanî kem ewey heye ke aramîbexşî gyan û gwêye. bełam şî’ir çî? şî’ir le řwangey ew zanayanewe ke dijî şî’irin, lîzgey çend wişey le řastî bedûre û hîçî tir û kełkî nîye bo komeł. berperçî biřway ew zanayane bem core edrêtewe ke ew taqme her le binaẍewe řaspêrî huneryan nenasîwwe. şî’ir û hîç hunerêkî tir nabê bemewe řawestê ke tenya cwan bê. şî’ir legeł cwanîya ebê bekełkîş bê, bełam çon bekełkîyek? weha ke dozînewey hêzî kareba le layen êdîsonewe bekełke, çeşnî ew bekełkîye ke le fîzîk û mîkanîk û şîmî û pizşikîya heye, eger her ewane bin bekełkî, ey fennî ḧiqûq, zanistî exlaq, komełnasî û syaset û zor berhemî bekełkî tirî mêşkî ademîzad çîn?!
axo hemû koşşêkî ademîzad bo ewe nîye ke baş bijî û mirovane bijî? berew pêş biçê û berz bêtewe? aya têknîkî pêşkewtû, bê nasînî felsefe û manay jyan, agirêk nîye bedes minałêkî nefamewe? eger ememan qebûł kird û şarezay mêjûy hunerîş bûyn û zanîman kam pêtewîstî komełayetî, hunerî bedî hênawe, naçarîn qebûł bikeyn ke şî’ir bê ewe wîstî kesêkî taybet, ya tefennunî şa’îrêkî dyarîkiraw bê, le komeła peyda buwe, herwek beşekanî tirî hunerî cadûyî. şî’ir baştir le nesir leber ekirê û leber eme barî hełgirtin û nefewtanî zor mebest û řûdawî komełayetî û mêjûy xirawete estoy şî’ir; betaybet le řojhełata şî’ir zyatir le hemû hunerêkî tir pêşîney xizmetî komełayetî heye. eger gahêk û le serdemêkî kurta behoy barêkî taybetî, syasî û komełayetîyewe şî’ir le řêgay xizmetî giştî lay dabê, eme nabête mayey bê kełkî şî’ir. axo sen’et û zanist le hemû katêka bekełke? tenanet eger bombay etomîş bê û beser xełkî bê tawanî hîroşîma û nakazakîşa bikewê? etom etwanê le xizmetî ademîzada bê û çarey zor derd û nexoşî û kemayetî bika, le katêka ta êsta etom weha nebuwe û bo em řêgaye kełkî zor lê wernegîrawe û em mebeste nabê bimanhênête ser em biřwaye ke gwaye zanistî fîzîk bê kełk û zyan geyêne. mebestêkî tirîş ke pêwîste bo pakaney şî’ir le lay zanayan, hełbet ew zanayane ke dijî şî’irin, bikutrê, emeye ke şî’ir û wêjey pêş zanist hestyan benyazî komełî ademîzad kirduwe û zor hełkewtuwe ke zanist bîrî le şitêk nekirdotewe û belayewe karêkî neguncaw buwe, le katêka şî’ir û wêje le xeyał û ’atîfey şa’îra teswîrî kirdûn û řêga û şwênî bo damezrandûn. zor ustûre û efsane hen ke îxtiřa’atî zanistî hezar sał paş xoyan pêşbînî kirduwe. le serdemî kona fiřîn bo ademîzad le barî zanistîyewe neguncaw buwe û taqîkarî zanayan ewende nebuwe ke tenanet awatî fiřînîşyan hebê, bełam şa’îr û efsanewêjî kon le cîhanî berînî hunera xoy betaqîkarî kemukurtî deskewtî ademîzadewe nebestotewe û mawey hebuwe ta bîr û xeyał le wizeyanda heye, biřwa û awat bixiwazê bo hełfiřîn û nimûne û mîsalî ustûreyî saz bika. qalîçey suleyman, çerx û felekî pîrêjin le efsaney kurdîya û maşênî fiřok le dastanî dêdalûs nu’xirzixir da pêşbînî kirawe û botan řûn ekatewe ke şa’îr û nûser serqafłey karwanî pêşkewtûy beşerîyet bûn. tenanet arîstofan le peřawêkî şî’rîda ke nawî «boq»e, şeřî şîmyayî le řêgay hewawe pêşbînî kirduwe û lûsîn sefer bo mangî bas kirduwe. le efsane konekanî yûnana, kesêk heye benawî sita’ûs. katê xerîkî mirdin bû, xway beyan le lay zê’ûs tikay bo kird û temenî hemîşeyî pê bexşira. emeş nimûneyeke hezaran sał lêrewber le wêjeda hatuwe û ta emřoş beşer neytiwanîwe xoy le des mirdin řizgar bika; bełam eguncê zanist řojêk em awate bedî bihênê. zanist, ewîş zanistî fîzîk û mîkanîk û pizîşkî ke hîç pêwendyêkyan bezanistî komełayetîyewe nîye, her ewendeyan le des dê, ke keresey asûdeyî û pêşkewtî sen’etî bo ademîzad pêk bihênin...
kełk wergirtin lew keresane le herêmî zanistêkî tira dyarî ekirê, wate zanistî komełayetî û komełnasî û exlaq û felsefe û edeb zyatryan beyekewe peywend heye ta legeł zanistî têknîkî. min naçarim carêkî tirîş em řasteqîne bixeme berçaw ke bedaxewe zor kes layan waye şî’ir tenya cwanî řûte û hîç řaspêrîyekî komełayetî nîye. eme hełeyeke ke tenya ew kesane tûşî ebin ke nayanewê wird binewe le naweřokî şî’ir û hêzî hander û berew pêşberî em beşey huner. em řîze witare etwanê dergay wituwêjî ême û êwe bikatewe û eger cige lemane ke kutûmane şitêkî tirtan bexeyała dê, ya řexneyektan heye, tikaye boman binûsin, biřwatan benawî xotan biław ekeynewe û sipastan ekeyn.
ta bernameyekî tir ke dîsanewe leser em base eřoyn, bexway meznitan espêrîn û çaweřwanî nametanîn.