fesłî duwem

em tayfane lenaw xoyana çend fîrqeye û nawî gewrey fîrqekanî kên?

mîkayełî çwar fîrqeye: miḧemed elîweysî, řeşuborî, şwankare, ałî begî.

fîrqey miḧemed elîweysî texmînen danîştû û geřyawyan hezar mał ebin. ḧewsedyan geřyawin û sêsed małyan danîştûn. gewreyan řostemî ḧesenî ḧacî qadre û mîrzay ḧacî ḧiseyne û ’elî ḧacî qadre.

danîştuwekanyan le ajdaẍî delo û kiçan û terefî jałe û řebat û karêze û koyk û naḧyey tancero, çi le terefî ’erbet û qerałî û çi le terefî nemeł û bê pûre û qisird, da’enîşin. texmînen em fîrqe sêsed swar û sêsed pyadey muselleḧyan ebê. le řêgey zustaneyanewe ke segirme û derbendi’awdarî baseřeye eçne qeredaẍ û lewêwe eçne naḧyey tancero û le řêgey pûşênewe daxłî naḧyey siroçk ebin û le řêgey gijî tarî derewe eçne qizłice ke naḧyey pênciwêne. le terefî serî bapîre ke şîmalî pênciwêne, řeş dewar heł’eden, lewêwe eçne çemî bêsan û řeşîd û le çemî bêsanewe daxłî xakî êran ke meḧelî hawîn û nawî nekeroz û kelî xane le beynî bane û seqzidaye emênin.

fîrqey dûhem ke řeşuborîye:

em tayfe wekû miḧemed’elîweysî bûn. sî sał lemewber xom bo tekalîfî ’eşîretî çûmete nawyan, zor be tifaq û dewłemend û saḧêb swar bûn. bîst sał lemewber letek ’eskerî turka be şeř hatin, nizîkî bîst ’eskeryan le turkekan le şarbajêř kuşt û turkekanîş lewan nizîkî bîst kesêkyan kuşt. lem xisûsewe dûçarî ferteneyekî gewre bûn, beşî geřyawyan zor kem bowe û zererî meř û bizin û baqî ḧeywanatyan bû, me’mûrekanî lîway silêmanî be çawî duşminî temaşayan ekirdin. zor nuqsanî hat beseryana. êste geřyawyan dûsed mał ebê û danîştûyan sêsed û bełkû çwarsed malêş ebê û emane le terefî memleḧe û qeytûl û derebayz û îmam şaswar û sedubîst û ziřgiwêzełe û ziřgiwêz le naḧyey tancero da’enîşin û geřyawyan le řêgey derbendi’awdar û segirmewe eçne qeredaẍ û lewêwe eçne naḧyey tancero û lepişt silêmanî û wêłederewe eçne şarbajêř û le çemî aşanewe eçne ser řêy pîrêjin gilênî tarîder û lewêwe daxłî naḧyey qizłice ke pênciwêne ebin û lewêwe eçne ser bapîre û leser bapîrewe eçne çemî řeşîd û bêsan û daxłî xakî êran ebin û le mewqî’î ḧeme’elîweysî lebeynî seqiz û baneda da’enîşin û gewrey em fîrqe miḧemed xan siłêman eḧmed xîbalî û farsî ’ezîz merdan û mecîd merdan û meḧmûd yûsfe. emřo sed swaryan ebê û dûsed pyadey sîlaḧdaryan ebê û zor le zemanî pêşû kemtirin.

fîrqey sêyem ke şwankareye:

em fîrqe sed û penca mał geřyawyan ebê û danîştuwîşyan sed û penca mał zyatre, danîştûyan wan le heşezîn û kûre geçîne û goptepey sengaw û jałe û dûder û le řêgey řeşuborî û ḧeme’elîweysîwe eçne silêmanî, le terefî awbare û aşespî ebin û lewêwe be goyjeda eçne geředê û çemî aşan û daxłî naḧyey pênciwên, herwekû ḧeme’elîweysî û řeşuborî eçne xakî êran û lecêy ewana da’enîşin û gewrey em fîrqe řemezanî bexşe û nasrî meḧmûde, sed swar û sed pyadey tifengidaryan ebê û em fîrqe lenaw mîkayełîda zor aza û diřn.

fîrqey çwarem: ałî begîye.

em fîrqeye geřyawyan sed û bîst mał ebê û danîştûyan le sengaw û le tancero sed û penca mał ebê. ḧefta swar û heşta tifengidaryan ebê. gewreyan ḧemesałḧî ḧacî nadir û ḧemexurşîdî ḧacî şaswar û ḧemetalîbî birayetî. emane ’eynen wekû ḧeme’elîweysî û řeşuborî eçne tancero û lew řêgewe eçne pênciwên û xakî êran. em fîrqe pyawî musułmanyan zor bû û xom gewrekanyan ke dîwmin zor pyawî çak bûn û ḧezretî mewlana xalîd, ke îḧtyacî be te’rîf nîye lem fîrqey mîkayełîyeye ke ałî begîyan pê ełên û şa’îrî meşhûrî kurd ke cenabî nalîye ewîş lem fîrqeye.

we be’zê fîrqey tir wekû mîreyî, kaklî, řijdeyî, axesûrî, emaneş mîkayełîn û emane leber kemî lenaw baqîy fîrqekana şarrawnetewe. ’umûmyan texmînen dûsed û penca mał ebin û nîweyan danîştû, nîweyan geřyawin û be î’tîbarî ’umûm pêyan ełên mîkayełî. em tayfe sî sał lemewber zor tereqîyan bû, le ḧed beder dewłemend bûn. xom le fikirim dê bawkim ke fetaḧ bege letek ’ebdułła paşada ke beşî gewrey mîkayełî le ḧisabî teqsîmatî êłî ke le beynî begzadeda kirabû ’aydî ’ebdułła paşa bû bo jimarey bizin û meřyan çûne naw mîkayełî ’ededî ḧeywanyan geyşte sed û bîst hezar ser û xom le bawkim ebîst eyfermû: sî hezar ser şarraweyan zyatir buwe. êste ew dewłeteyan nemawe û lew sereda texmînî mîkayełîyan be pênc yekî ’eşretî cafî miradîyan ekird û texmînen sed małî way têda bû ke hezar lîre parey neqdî bibê û zorî serxêłekanyan ḧacî bûn, parey zoryan bû, eçûn bo ḧec. sî małî wa lenaw mîkayełîya bû ke saḧîbî řewug bû, ye’nî ke sed maynî yełxîy bû le seḧrada. êste lew małane çwaryan nemawe. ḧacî qadir ke bawkî ḧesenî ḧacî qadre, be tenha sêsed maynî yełxîy buwe, lemewber ke weha dewłemend bûn pyawî çakyan zor bû, emma îste ke feqîr bûn xirapyan zore. ewsa dizyan nebû îste peydayan kirduwe, weqte binûsim beqeder gełałî dizyan heye.

tayfey duwem: şatrîye.

emanîşe tayfeyekî gewren lenaw cafda, lenaw xoyana be çwar komeł naw ebrên: komełî biraymî, mîrweysî, wirdeşatrî, yusucanî. komełî biraymî dûsed mał geřyaw û danîştûyan sed mał ebin. gewreyan ḧemey meḧmûd û ḧemey birayme. danîştuwekanyan le bawenûr daxłî naḧyey şêrwane û le dizyayş le naḧyey warmawa û le kelî dûřan û etrafyan le naḧyey xurmał danîştûn. emane geřyawyan le řêgey milexuřnûke û kanî ełławe deçne çwar milan le naḧyey sengaw. we lewêwe le miley peykułîyewe eçne naḧyey warmawa û lewêwe eçne naḧyey xurmał lelay seydisadiq le şarezûr û le řêgey çeqan û çewtanewe eçne milekewe û lewêwe daxłî naḧyey pênciwên ebin le berdemî mesûd. beramberî pênciwên ebezin û le xełûzewe eçne şilêr û lewêwe eçne xakî êran, le řêy sûretuwan eçne cêgey xoyan ke koł û dozexdere û kanî ferangêze, de se’at le sinewe dûre.

komełî duwem: mîrweysî.

geřyawyan dûsed mał ebê û danîştûyan sed mał ebê. ḧeme ferecî axe û qadrî pîrweys gewreyanin. emane ’eynen wekû biraymî lew řêgewe eçne êran û le kejî sułtan axzotî emênnewe û emane şanze se’at le sinewe dûrin û danîştûy emane le naḧyey şêrwane û le dizyayş ke daxłî naḧyey warmawaye û le qeretepe, ke daxłî naḧyey xurmałe, danîştûn.

komełî sêyem: wirde şatrîye.

geřyawyan sed û penca mał ebin û danîştûyan hem sed û penca mał ebin. emanîşe le řêgey dû komełî pêşû eçne xakî êran le qawîl beg û şaqeła û terefî hezar kanî da’enîşin û çwarde se’at le sinewe dûrin û danîştuwekanyan wan le naḧyey şêrwane terefî kanî çeqeł û le banî xêłan û kanî sard ke daxłî naḧyey warmawan û le sweylemş û heyas, ke daxłî naḧyey xurmałn. gewrey emane ferecî ḧemey řesûł û ḧemey xusrew û yek dû pyawî tirin, wekû ḧiseynî ḧacî miḧemed û siłêmanî ḧemey řesûł.

komełey çwarem:keywisucanye.

emane geřyawyan sed mał ebin û danîştuwîşyan sed û bîst mał ebê. emane le řêgey darî xile ke ha beser gijî sê darewe eçne naḧyey warmawa eser řêy ew sê komełekey tir û le ’eynî řêgey çeqan û çewtanewe eçne pênciwên û lewêwe eçne xakî êran û le kwêstanî êran le kelî baw mêşûle hewar da’enîşin û panze se’at le sinewe dûrin. wełî û nejwênî û keroyî. em fîrqe biçkelane sed małê ebin han lenaw em komełanî şatrîya wekû şatrî ḧisêb ekirên, em tayfe be ’umûm ke pêyan ełên şatrî çwarsed swar û çwarsed pyadey tifengidaryan heye, geřyaw û danîştûyan... .

řoẍzadî ebê be çwar fîrqe: komełî ḧemecan, komełî serḧed, komełî řoẍzad, komełî simaył.

komełî ḧemecan geřyawyan sêsed mał ebê û danîştûşyan sed mał ebê. gewrey em fîrqe řostemî ḧemey meḧmûd û ḧeme ferecî bawecan û řeşîdî bawecane. emma bo naw komełî xoy řostem le giştyan gewretre û siłêmanî ḧemecan ewîş gewreyane emma wa le êran danîştuwe, buwe be saḧîbî heşt, no dê le meḧałî xuřxuředa û em çwarsed małî geřyaw û danîştuwe. ’umûm amoza û biraza û biray yekin û danîştûy emane wan le serqeła ke daxłî naḧyey şêrwaneye û hem le zeřayen û kanî řeş û miḧemedxanî, ke daxłî naḧyey warmawan, danîştûn, em komełî ḧemecane le řêy keweřêwe eçne borimḧemed le naḧyey sengaw û lewêwe eçne kořî esp û tałeban û lewêwe le kelî peykułêwe daxłî herdû naḧyey qeredaẍ û warmawa ebin û le kelî gewre qeławe eçne kanî řeş û zeřayen û lewêwe le řêy binecût û dûdarewe eçne kewłoz û le kewłozewe be řêgey herzełeda eçne pênciwên, le berdemî pênciwên ebezin û le xełûzewe eçne şeydan û mîşyaw. we lewêwe be řêy [direrada] eçne xusrewxan û hanetałe û mewlanawa û derehwan û kewkosan, ke daxłî xuřxuře û xakî êrane. we emane han le beynî seqiz û sine, pênc se’at le seqzewe dûrin.

fîrqey serḧed: emane sed mał ebin.

emřo geřyawyan nîye hemû danîştûn, ḧefta małyan wa lay xelîfe yûns le dizkere û etrafî û sî małyan wa le qulîcanî serḧed. gewrey emane xelîfe yûns û eḧmed řostemî amozayetî. we em sed małe giştyan bira û amozay yekin û dûr nekewtûnetewe le yek. zelam û swarî tifengidaryan sed kes ebin. emane panze sał lemewber giştyan geřyaw bûn, lem mîqdareş zyatir bûn, sed û penca mał ebûn.

komełî sêyem: ke komełî řoẍzade, emane sed mał geřyawyan ebê û danîştûyan sed û penca mał ebin, danîştuwekanyan wan le naḧyey şêrwane dêhatî serqeła û le naḧyey sengaw le tepe geřûs û berawgel û dêy emînî kakemed û kurdemîr û le naḧyey tancero le dêy sê tełan û qazaw danîştûn û geřyawyan wekû komełî ḧemecan le peykułîwe eçne qeredaẍ û lewêwe daxłî naḧyey tancero le şarezûr ebin û le ’eynî řêgey komełî ḧemecanewe eçne pênciwên û lewêwe be řêy şeydan û mişyawa eçne cêgey hawîne ke sêwesûre û le meḧałî xuřxuře û çwar se’at le seqzewe dûre. gewrey emane fetaḧî kameran û wesmanî emîn û ḧeyderî ’ezîz û tofîqî miḧemedî şaweyse.

fîrqey simayl geřyawyan ḧefta mał ebin û danîştûyan heşta ebê. danîştuwekanyan wan le naḧyey şêrwane le dêhatî serqeła û beşêkyan wan le dêy qełasûre le naḧyey warmawa, beşêkyan wan le dûkan û dûkero le naḧyey qeredaẍ û beşêkî tiryan wan le miḧemed xanî û muwan û qałîy co le naḧyey xurmał. gewřey emane medḧetî sałḧî kakexan û řostemî ḧemey fetaḧ û ’ewlkerîmî řoytene. emane geřyawekanyan le řêgey komełî ḧemecan û řoẍzadewe be peykułîda eçne qeredaẍ û warmawa û lewêwe eçne muwan le naḧyey xurmał û lewêwe be řêgey kewłosa eçne pênciwên û le şeydan û mişyawewe daxłî xuřxuře le xakî êran ebin û emane le terefî ’îsaqawa û şeder da’enîşin û şeş se’at le seqzewe dûrin. em çwar tayfe ke pêyan ełên řoẍzadî geřyaw û danîştûyan be hey’etî ’umûm çwarsed û penca swar û çwarsed û penca pyadey tifengidaryan ebê û zor aza û mezbût û şeřkerin û lenaw ’eşretî cafda be azayî meşhûrin û zor saḧîb nanîşin û emřo pyawî saḧîb pareşyan zore û zor meylyan leser felaḧet û kesabet heye.

terxanî tayfeyekin ebin be dû fîrqe, beşî elk û beşî qaçoł.

geřyawyan sêsed mał ebin û danîştûyan sed û penca mał ebê û danîştuwekanyan wan le naḧyey şêrwane le terefî serqeławe, le dêy zerde û tûran û kanî maran û pyazecař û le naḧyey qeredaẍa dêy homerqeła ’îbaretin lewan û le naḧyey warmawa le çibûx û kanî kewe û kerîm awa û tepekel danîştûn û geřyawyan le řêy řoẍzadîwe eçne naḧyey sengaw û le kelî peykułîwe eçne naḧyey qeredaẍ û warmawa, lewêwe eçne şarezûr, le terefî yexşî û malwanewe le ’eynî řêgey řoẍzadîwe eçne pênciwên û le şeydan û mişyawewe daxłî xakî êran ebin û cêy hawînyan ’îbarete le başûrtî û kanamed û qerexan û ał ẍuzaẍac û emane şeş se’at le seqzewe dûrin, gewrey em tayfe be ’umûm ḧeme ḧesen û ḧemey şasware. em tayfe fîrqeyêkin le řoẍzadî, ye’nî be ’umûm le pênc biran. terxanî ke be naw cyabûnetewe leber emeye beşî elkî pîrweys le qedîmewe xizmetkarî gewrey caf bûn wekû begzade bê û le tekalîfî ’eşîretî terxan kirawin, ye’nî le teklîf řizgar bûn û xisûsen le zemanî řyaset û gewřeyî miḧemed paşada zor xizmetî numayanyan be miḧemed paşa buwe û bem wasîtewe îsmyan le řoẍzayetî gořawe û nawbirawin be terxanî û em tayfe geřyaw û danîştûyan be hey’etî ’umûmî dûsed swar û dûsed tifengidar ebin. emanîş wekû řoẍzadî zor aza û şeřkerin û emřo zorîş dewłemendin be ḧeywan û be neqid.

başîkî: ke yek fîrqen sed mał ebin. we em fîrqe le «şerefname»da ke le hezar û pêncî hîcrîda te’lîf kirawe emîr şerefxanî bedlîsî ke yekêke le ḧukmidaranî kurd nawî birdûn, emane danîştûyan zor keme, ’eynen le řêgey řoẍzadî û terxanîwe eçne şarezûr û le ’eynî řêgey ewanewe daxłî xakî êran ebin. lenaw terxanî le başurtî da’enîşin. em tayfeye zor kurdin û zwanyan wekû kurdî sêsed sał lemewber waye, hîç negořyawe. çil swar û çil pyadeyan ebê, emaneş ’elawecatî řoẍzadî û terxanîn. gewreyan xelîfe ḧesen û meḧmûd yasîne.

harûnî: emaneş ebin be çwar fîrqe: komełî selîm, komełî nedirşeyî, komełî qaremanî û xułamî.

komełî harûnî: emane be ’umûm sêsed mał geřyawyan ebê û sêsedîş danîştûyan ebê. danîştuwekanyan le naḧyey sengaw le meḧałî pêbaza û le naḧyey warmawa le tuweqût û cerdasne û gułan û bêsełmên û kanî berdîne û qełbeze û le dêhatê ke tabî’î merkezî qezay hełebceCihn, dû dêyan heye ke naw ebrên be qaremanî û xułamî û le naḧyey xurmałda tepezêřîne û quł xurd û qedeferî û řîşên. danîştuwekanyan lem dêhatane danîştûn û ’aydî ewane û geřyawekanyan cêy zustanyan pêwaze û lewêwe le řêy derbendîxanewe eçne şarezûr û le şarezûrewe le ’eynî řêy şatrîwe eçne pênciwên û le pênciwênewe le řêy kasekelewe eçne deştî mîl û çemî çinar û lewêwe eçne gijî san eḧmed û hezar mêrg û teynał û em tayfe kewtûne ẍerbî cenûbî sinewe û dwanze se’at le sinewe dûrin.

em tayfe geřyaw û danîştûyan dûsed û penca swaryan ebê û sêsed û penca pyadey tifengidaryan heye û em tayfe zor aza û mezbûtin. emma zor ḧez le pyawxirapî eken û şerefnameş wekû waşkî nawî birdûn. emane gewreyan ’elî miḧemed’emîn û eḧmedî ḧiseyn û ’ebdulkerîmî ḧacî û ’ebdulḧemîdî ḧeme’emîne û hem ḧesenî ḧacî qadir û ḧeme tamase. em tayfe pangize sał lemewber geřyawyan zor bû. çwarsed swaryan zyatir bû. letek ’umûmî merîwanya duşmin bûn û nizîkî ḧefta, heşta kesyan lê kuştin û lemanîş zor kujrawe, be wasîtey em duşminayetyewe zor tereqîyan kird le mayn û tifeng û fîşek. îsteyş duşminin emma şeř naken.

tayfey sedanî ebin be sê fîrqe: seyd muradî, nawdîrî, sedanî. emane çwarsed mał ebin. geřyawyan zor keme, be zeḧmet ḧefta mał bibê. danîştûyan zortire. qîsmê le naḧyey qoretuwan û baqî tiryan le naḧyey xurmała le şîremeř û gêłek û şêx mûsa û wiłosênan û çeqeława danîştûn. gewrey emane xusrewî miçe û ’ebdułłay řostemî ḧesene. geřyawekanyan le řêgey şatrîwe eçne şarezûr. we le ’eynî řêgewe eçne pênciwên û lewêwe eçne xakî êran, le ferhadawa û tûdar û dûweyse da’enîşin, emane le sinewe çwar se’at dûrin, îste zor biławin, emma beşî zorî danîştûyan le naḧyey xurmałan. be ’umûm em tayfe ḧefta swar û sed pyadey tifengidaryan ebê. le weqtî xoyda tayfeyekî gewre bûn, be wasîtey emewe ke geřyawyan kem buwe êste biçûk bûnetewe, wekû lemewber nemawin.

kemałeyî: em tayfe ebê be çwar fîrqe: şîrwanî, sûskî, keçełî, meḧmûdxane.

em tayfe dûsed mał geřyawyan heye, we sed mał danîştûyan heye. sî małyan le naḧyey şêrwane le goban we qereçîl û dûmîlan heye, baqîy tir le qilirx û dêy xercane û cołanin le naḧyey xurmał û tancerodan. geřyawekanyan le řêgey darî xilewe eçne naḧyey sengaw û le kelî peykułîwe eçne qeredaẍ û le řêgey sûrewe eçne şarezûr le terefî bîstan sûr le naḧyey tancero ebin û le řêgey miḧemed’elîweysîwe eçne berzince û le tarî derewe eçne naḧyey pênciwên û lewêwe eçne xakî êran kejî kewteřeş. we le beynî bane û seqzida da’enîşin. em tayfe be ’umûm sed swar û sed tifengidaryan heye, zor aza û mezbûtin lenaw cafda edebyan lê eken, emma zor weḧşîn, wekû sêsed sał lemewber wan, etwanim binûsim lem gořyaneda ke ḧukûmetî turk řoyî û îngilîs hat û ḧukûmetî ’êraq teşkîl kira, kemtir xeberyan bibê û her teklîfêkî ḧukûmetî ke bête seryan eyden be dest kwêxakanewe, herwa ezanin xerc û pîtakî zemanî ře’îsî caf miḧemed paşaye! emma le xisûsî nwêj û řojû û emanewe zor qaymin û xerafatyan zore. gewrey emane semînî şaweys û fetaḧî meḧmûd û meḧmûdî emîn û meḧmûdî ḧemey ’îsaye.

bedaxî: em tayfe dû sed mał ebin, geřyawyan emřo penca mał ebê. danîştûyan le naḧyey qoretû û horên û şêxan zore we le naḧyey şêrwane le bawenûr bîst małêkyan heye. we le naḧyey xurmał le qeretepe hem hen. emane wekû sedanî le geřyan kewtûn, kemyan egeřên. sî swar û penca pyadey tifengidaryan heye. geřyawekanyan le řêy şatrîwe eçne şarezûr û le’eynî řêgey şatrîwe eçne pênciwên û xakî êran û le kanî temirxan le berdemî kejî torax tepe da’enîş û cêy zustanyan hewasan û qereçem û qełatepe û elî pekane le naḧyey qoretû, beḧsî cêgey zustanî ewan û sedanî le beḧsî cêgey begzadey cafda me’lûm ebê. gewrey em tayfe beser geřyawekanyanewe ḧeme’elî miradxane danîştuwekanyan her kes gewrey dêy xoyetî.

’emele: em tayfe ebê be sê komeł: cambazî, axeweysî, hozî ḧeme. em sê komełe sêsed û penca mał ebin. geřyawyan zor keme, baqî tiryan danîştûn. em tayfe be wasîtey emewe giştyan swarey taybetîy ře’îs û begzadey cafin ke begzadekan beser miłkewe danîştin, terkî geřyanyan kird, ḧałî ḧazir le dêy kelar lay xom û birakanim şest małyan zyatir heye û le dekkewqułe, ke daxłî qezay xaneqîn, lay ḧacî îbrahîm beg û baqî û le kokis, ke daxłî qezay kifrîye, lay eḧmed beg û ’elî beg û ḧeme řeşîd beg penca małyan zyad heye û bîst małyan dûbare le naḧyey şêrwane le tazedê û qulesûtaw lay xom heye. baqî tiryan le miłkî ḧesen begî ’elî begî meḧmûd paşa û baqîy begzade le qezay hełebceCih be biławî danîştûn. geřyawekanyan ḧefta małyan ebê. beser geřyawekanyanewe ḧacî miḧemed û ḧacî qadrî siłêmane. emma gewreyan le ’eşîretîda fetaḧî řostem û emînî miḧemed û eḧmedî miḧemed’emîne. sware û pyadey tifengidaryan emřo le danîştû û geřyawyan, sed û penca zyatryan heye û emanîş geřyawekanyan le řêy şatrîwe eçne şarezûr û pênciwên û êran û le koł û dozexdere û sê pełkan da’enîşin.

’îsayî: em tayfe sed małê ebin. panze sał lemewber ’umûm danîştûn le naḧyey şêrwaneda le jałe û bawenûr û mamîl û seyd meḧmûd û bîyeřeşe û geřyawyan nîye meger de panze małê nebê lenaw şatrîda. gewrey emane ferecî kuřî ’elî emîrxane, sî swarêk û sî pyadeyêkî tifengidaryan ebê.

gełałî: tayfeyekî gewren lenaw cafda. emane ebin be ḧewt komeł: ḧidrweysî, bure, pişderî, kermewendî, serkeç, sêzde’aẍayî, gełalî. em tayfe be ’umûm hezar û dûsed mał ebê. danîştûyan zor keme, řenge be biławî le naḧyey şêrwane û zeng abad û naḧyey warmawa le ḧasił û çałkey kelî celîl sed û penca małyan bibê, we le xakî êran le meḧałî xuřxuředa penca małêkyan ebê. baqîy tiryan geřyawin û emane le řêgey sîdare û darî ḧilewe eçne naḧyey sengaw û lewêwe be miley peykułîda daxłî naḧyey warmawa ebin û le řêgey şatrîwe eçne pênciwên û lewêwe beser řêy řoẍzadî û terxanîda daxłî xakî êran ebin. cêy hawînî emane le meḧałî xuřxuře û sûrmûsa, dûreqeła, gawekeç û le meḧałî dîwandere, kelî hewas beg û hobetû û kelekan û [cîran mînkaye]. em tayfe çwarsed swar û pêncised pyadey tifengidaryan bezyadîwe ebê, emma zor dizin. be ’umûmî em tayfe xûyan dizîye û dizîy emane lenaw ’umûmî ’alemî kurd û ’erebda meşhûre. ’adeten buwe be xûy seryan. de dwanzeyê le aẍakanyan wekû kuřanî ’ebas aẍa û şerîfî fetaḧ aẍa nebê lem xuwe bê beşin, baqîy tir gewre û biçûk beşdarin, ’adeten wekû ders û teḧsîl werî egirin û ’umûmî caf be geřyaw û danîştûyanewe, be destyanewe herasan bûn û cerdeyîş zor eken.

lemewber xom fikirim dê le êran swaryan be sed swar takû zengan û terefî tebrêz eřoyîn û karwanyan ehawird. gewrey em tayfe aẍakane û beser fîrqey pişderî û kerîm qubade û aẍay me’lûmyan miḧemed aẍa û şerîf aẍa û tewfîq aẍa û mistefa aẍa û miḧemed dawdî meḧmûd aẍaye.

newrołî: emaneyş tayfeyekî gewren lenaw cafda, be sê komeł naw ebrên: komełî parçe, satyarî, beşî ḧeme. giştyan hezar mał ebin. emane sî sał lemewber ’umûmyan geřyaw bûn, le řêgey şatrîwe eçûne kwêstan le kejî san eḧmed da’enîşin û zustan lem cêgey xoyaneda emanewe. bineřanyan ehat bo germyan, beşêkî bo qezay kifrî we beşêkî tirî le kewzeynałî le naḧyey horên û şêxan ebûn. emma êste be wasîtey emewe cêgakanyan enharî zore û awdare û tûtnî zorîşyan ekird û eyken, qanzacî zera’etyan le qanzacî bizin û meř û ḧeywan be çaktir zanî, be ’umûm terkî geřyanyan kird le meḧałî gunde û seraw û pirîs û bercogey dełên û dêhatî etrafî hełebceCih wekû ḧesen awa û bamok û bekirawa û tirîfe danîştûn.

cêgeyî newrołî dêhatêke ke tabî’î merkezî qezay hełebceCihye. em tayfe be ’umûm sêsed swar û ḧewtised pyadey tifengidaryan ebê, gewrey ’umûmyan beser hemûyana ’ebdołłay miḧemed xwakerem û ’elî miḧemedmarf û qadrî nadir ewlimḧemed miḧemed û eḧmedî zulfeqar û xelîfe miḧemed’emîn û ḧacî mîr eḧmede.

yezdan bexşî: ewanîş tayfeyekî gewren lenaw cafda û ebin be sê komeł: komełî xałe, komełî begzade, komełî mameşeyî. beşî xałe naw ebrên be yezdan bexşî. be ’umûm em sê komełe ḧewtised mał ebin, emanîş wekû newrołî sî sał lemewber geřyaw bûn, îste ’umûm danîştûn felaḧet û zera’et eken le şemêran ke mułkî ḧesen begî ’elî begî meḧmûd paşaye û kewtote cenûbî qezay hełebceCihwe, gewrey ’umûmyan miḧemedî san eḧmed û eḧmedî ḧiseyn û tofêqî ferec û eḧmedî san eḧmed û meḧmûdî ḧemey çiraẍe û cêgeyekî zor baş û qaym û hewa xoşyan heye û kejî zimnakoyan bedesteweye ke cêgeyekî zor sext û muhîmme. emane be ’umûm çwarsed pyade û sed swaryan ebê dayme gewrekanî caf wekû miḧemed paşa û qadir beg û silêman beg kuřanî keyxusrew beg, em tayfeyan bo îsnadgay xoyan le ḧudûdî êran û babana dayan nawin.

wełî û nejwênî: em dû tayfeye sed mał ebin, lenaw şatrîda wekû şatrî ḧisêb ekirên.

mesodî: ewanîş tabî’î řoẍzadî û terxanîn, sed mał ebin. ḧefta małyan le naḧyey sengaw danîştûn, geřyawekanyan han lenaw řoẍzadî û terxanîya.

şêx simaylî: tayfeyekî zorin, ewaneyan han lenaw cafda ebin be dû komeł. komełêkyan pêyan ełên: şêx simaylî sûreco û komełêkyan pêyan ełên: şêx simaylî binecût. herdû komełeke pêncised mał ebin. sêsed małyan ke taqmî feqê ewłaye wan le sûreco û dûsed małyan wan le girêze û bingird û seraw û qałîco û mwan û binecût û bałan teran. le naḧyey xurmała danîştûn. meř û bizin û řeşewłaxyan zor zore. felaḧetêkî zor çak eken, bo genim û co û nok û nîsk. taqmî feqê ewła han le sûreco ke mułkî ḧiseyn begî meḧmûd paşaye. em dû komełe hawînyan legeł cafdaye, ye’nî be řêgey řoẍzadî û terxanîda eçne kejî hewas beg û hobetû. zustanan lebatî dewar le xanûda da’enîşin. be herdûlayan texmînen sed û penca swar û dûsed û bełke sêsed pyadey tifengidaryan ebê. em tayfeye beşî zoryan hezar û sêsed mał ebin han le êrana. hawîn eçne beynî hemedan û qorye û zustan be’zê sałî tên bo dewrî serqeła û cêgîran, ke le muzafatî qesrî şîrîne.

tawegozî: dû tayfen: tayfeyekyan wan le cwanřo û lazme letek cafî êrana binûsrê. ew tayfekeyan wan le pişt qełay şemêran. emane mulḧeqatî cafî muradî -ke ’eşîretî êmen- dû sed mał ebin û ’umûmyan îd’ay syadet eken. hemûyan danîştûn. şa’îrî meşhûrî kurd ke cenabî mewlewîye gewrey em tayfeye. sed pyadeyekî tifengidar û de, dwanze swarêkyan heye, han le mułkî ḧesen begî ’elî begî meḧmû paşada. emřo gewreyan seyîd miḧemedî seyîd ’ebdułłay mewlewîye û seyîd kak eḧmed û seyîd meḧmûdî kuřî seyîd ’elî mewlewîye û şa’îrî fazîl cenabî mewlewî eger te’rîfî ew binûsim lem kitêbe cêy nabêtewe. tesnîfî ew le ’îlmî kelam û le ’eqayda be zibanî ’erebî û kurdî û farsî zore.

mîrawlî: penca mał ebin han le qezay hełebceCih û geřyaw nîn. le etrafî newrołî parçeda da’enîşin.

piştimałe: emane sê taqim bûn: piştimałey ḧeme paşa, ke begzadey keyxusrew begîye û piştimałey ’ebdułła paşa, ke begzadey behram begîye û piştimałey qadir begî řostem begî wełed beg, ke begzadey wełed begîye. piştimałey miḧemed paşa sêsed mał ebû, xoşim le fikirim dê ke sêsed mał buwe û sêsed swarî têda buwe. emane be giştyan xizmetkar bûn, mayn û tifengyan û îdareyan leser begzade buwe. meř û biznyan nebuwe, bo geřyanyan ga û êstiryan buwe, heçî mesarîfatyan buwe leser begzade buwe. wekû ’esker bexêw kirawin bo îdarey caf û emlak.

piştimałey behram beg, sed û penca mał ebûn, ’eynen ewanîş bo begzadekanyan wezi’yetyan wekû piştimałey miḧemed paşa wa bûn û piştimałey qadir begî řostem beg sed mał ebûn, ewanîş wekû dû piştimałekey tir wekû ’esker bo îdarey caf û emlak řagîrawin. emane le wextî xoya geřyaw bûn. lew weqtewe ke begzadekan danîştûn ewanîş be xizmetkarîy begzadekan danîştûn.

simayl ’uzêrî: heştised mał ebin, emane ebin be çwar fîrqe: gomeyî, qereweysî, mîr ałayî, simayl ’uzêrî. emane geřyawin û le řêgey mîkayełîwe eçne nekeroz û kelî xan û pîr homeran le beynî bane û seqzida da’enîşin û cêy zustaneyan be’zê sał lenaw mîkayełîda da’enîşin û emma cêy daymîyan ha le beynî silêmanî û çemçemał û sûrtaşa. emane sêsed swar û sêsed pyadey tifengidaryan ebê û tayfeykî zor aza û beẍîretin, emma sed sał lemewber le caf cyabûnetewe û naw ebrên be êłî ẍeware û tekalîfyan legeł cafda nebuwe.

sofî wend: emanîş sed małê ebin, pyawî ewła paşa bûn, egeřyan wekû caf. îste ’umûmyan danîştûn, nizîkî şest małêkyan wan le naḧyey şêrwane û bîst małêkyan wan le naḧyey qełxanlû, bîst małyan wan le huwane nizîkî silêmanî.

bêserî û çûçanî: emane çwarsed mał ebin, wan le naḧyey siroçk le dołî gełał danîştûn be zistan û le hawîna letek cafda eçin bo kwêstanî êran.

tîleko: sed małê ebin, penca małyan geřyawin wan lenaw řoẍzadî û terxanîda û ewî tirî le naḧyey şêrwane danîştûn, em tayfe heştised małyan wan le êran le meḧałî xuřxuře û başmaxa da’enîşin.