تقریظ
کتابی که در این مجله به دست خوانندگان می‌افتد مجموعه ترانه‌های ملی مغرب ایران است که آقای دکتر محمد مکری در سفرهائی که به همین اندیشه در آن نواحی کرده، گردآورده و اینک با روش پسندیده و محققانه در این اوراق برای اینکه همه از آن بهره‌مند شوند انتشار می‌دهند.
در زمان‌های اخیر رشته‌ای که روز به روز دامنه آن کشیده‌تر شده و دانشمندان در راه آن بیشتر کوشیده‌اند تحقیق در عقاید و افکار و عادات و رسوم عامه مردم و بیشتر مردم دور از شهرها است که به زبانهای اروپائی فولکلور می‌گویند و در فارسی اخیراً مردم‌شناسی اصطلاح کرده‌اند. یادگارهای معنوی که از قرن‌ها در میان مردم سرزمینی مانده ریشه بسیار استوار دارد و برای پی بردن به تکامل روحیات و معنویات ملل هیچ چیز سودمندتر و مطمئن‌تر از آن نیست. این گونه عقاید و افکار در میان مردمی که دور از شهر هستند و دعوی دانش ندارند بهتر می‌ماند زیرا که از تصرفات مصون است و دلبستگی مردم به حفظ آنها همیشه بیش از شهرها بوده است. در ادبیات مخصوصاً گردآوردن این گونه یادگارهای باستانی که در میان اقوام مانده دو فایده بسیار بزرگ می‌بخشد. نخست آن که فوائد لغوی گوناگون در بردارد و چه بسا کلمات که ریشه‌ی آنها و تحول آنها در همین یادگارهای باستانی پیدا می‌شود.
دوم آنکه سیر افکار و عقاید و حتی خرافات و اباطیل و روی هم رفته معتقدات و تصورات آن قوم و تکامل و تحولی که در سالیان پیموده است بدین وسیله روشن می‌شود و می‌توان دانست که مردم آن سرزمین چه می‌اندیشیده‌اند و چگونه آن اندیشه را ادا میکرده‌اند.
به همین جهت است که در مردم‌شناسی گردآوردن ترانه‌ها و اشعار و امثال و قصص وحکایاتی که در میان مردم هست به مراتب بیش از گردآوردن یادگارهای تمدن مادی اهمیت دارد و در این زمینه متأسفانه وقت بسیار تنگ است زیرا هر چه رفت و آمد مردم دور دست به شهرها و پایتخت‌ها بیشتر شود و جوانان به آموختن دانش‌های امروزین راغب‌تر شوند توجه آنها به این اشعار و ترانه‌ها و امثال و حکایات کمتر می‌شود و به ذهن نمی‌سپارند و یا در ذهن نگاه نمی‌دارند و یکی دو نسل که بدان اعتنا نکنند کافی است که یکباره از میان بروند و دیگر دست کسی بدان نرسد. به همین جهت در ایران امروز که اینگونه یادگارها در خطر نابودی است باید با شتاب بسیار در پی گردآوردن و ضبط کردن و نجات دادن آنها بر آمد.
این کار همت خاص و پشتکار برومند و دلسوزی و توجه پی‌درپی می‌خواهد و باید رنج‌ها برد وراه‌ها کوفت تا به کسی برخورد که شعری یا ترانه‌ای یا مثلی و داستانی ازبر داشته باشد و از گفتن آن دریغ نکند. زیرا بیشتر از این گونه مردم از گفتن و خواندن آنچه به یاد دارند شرم می‌کنند و آنرا متأسفانه منافی با تمدن شهرنشینان و یک گونه از پستی می‌پندارند و بیشتر می‌خواهند به عادت و عرف و انس مردم شهر بگرایند و آنچه را که ایشان می‌دانند و می‌گویند، و می‌خوانند برتر بشمارند.
این است که من به کارهای آقای دکتر محمد مکری و آنچه گردآورده و قسمتی از آن در این صحایف انتشار می‌یابد توجه خاصی دارم و اهمیت بسیار می‌دهم. روش آقای دکتر محمد مکری در گردآوردن این اوراق کاملاً درست و محققانه است و اینکه همه جا این اشعار و ترانه‌ها را به خط لاتین هم ضبط کرده‌اند تا خواندن آنها درست باشد و سپس ترجمه آنها را به زبان دری امروز بر آن افزوده‌اند کار را کاملاً از خطا و زلت مصون کرده‌اند. چیزی که آگاهان بدین گونه چیزها را مخصوصاً آسوده خاطر و مطمئن می‌کند این است که آقای دکتر مکری خود زاده‌ی همان سرزمین است که این اشعار و ترانه‌ها را در آنجا گردآورده‌اند. به همین جهت نه تنها از این که بهترین سرچشمه و منبع کجا است کاملا باخبر بوده بلکه از خطا و لغزش هم به واسطه‌ی زبان‌دانی مصون مانده‌اند و همین ارج و بهای این کتاب را بیشتر می‌کند. فهرستی که در پایان کتاب برای یافتن کلمات و اصطلاحات ترتیب داده‌اند کاملا ضروری است و جویندگان را یازی بسیار می‌کند و این هم از برتری‌های قطعی کار آقای دکتر مکری است.
این است که من از هر حیث خواندن و داشتن این کتاب را به دوستاران این گونه سخن‌ها و پویندگان این راه روشن توصیه می‌کنم و کامیابی آقای دکتر محمد مکری را در کارهای دیگر مانند این از یزدان پاک خواستارم.
سعید نفیسی
استاد دانشگاه طهران
٢٤ تیر ماە ١٣٢٩