edebî kurdî

ta êste basî çonyetî seretay mêjûy edeb tozê le peydabûnî edeb le řojełatî konman kird, înca emanewê le her yek lem parçe zewîyaneda ke kewtûnete ew řojełatewe û xawenî edeb û edebyat bûn, be endazey desełat qiseyekyan lêwe bikeyn. bo ewe lepaş xwêndinewey em kitêbe payey hemûyan be corêkî têkřayî derkewê û betaybetî ewe biçête diłmanewe ke edebî kurdî wa nebê ewende terîk bêt le ’alem ke mêjûy edeb bêzî lê bêtewe. bełkû betewawî eweman bo der’ekewê ke edebî kurdî etwanê takî terazûy xoy řast katewe.

kurd yekêke lew qewmane ke le řojełatî kon û tazeda şwên hewar û şwên agirdanêkî lew serzewîyeda bo xoy dagîr kirduwe û tyaya sitarî girtuwe, karesatî řozgar wekû edebî qewmekanî tirî dirust kirduwe legeł emîşda ew amancey her nwanduwe, eme newek tenya diłsozî bê, bełkû yasay tebî’et û gořan em awe eřêjê.

wekû bas kira, berebeyanî mêjû çon tarîke hî edebekeşî awa tarîke, ewende heye her qewmê be pêy desełatî xoyan koşşyan kirduwe bo zîndûbûnewey ew edebyateyan ke bîrubaweř û řewişt û xûy bawwibapîrekanyan buwe, hênawyane lepaş demawdem xistûyanete ser berd û kaẍez ta geyştuwe be ême, bełam hî kurd hendêkî her wekû le dewrî seretada bêt waye, her ew dewreye ke demawdem şit egêřrêtewe û kirdewey řabirduwanyan ehonrêtewe. eger ew şitane ke hoy pêşkewtinin beser edebî qewmekanî tirda hatûn beser edebî kurdîda bihatnaye hîç qełem û zimanêk gumanî leweda ne’ema ke emîş ta êste yekê le edebe berzekanî ’alem ebû, legeł eweş êste ke seyrî liq û popekanî bikirê kełkî ewe egrê ke nawî bihênrêtewe nawewe, çunke edeb be kurtî ke ’îbarete le dastanî řabirduwan, le pendî pêşînîyan le şî’rî şa’îran, le destikirdî dest řengînan û le pîşey pîşegeran-ke her yek lemane perdeyekî ew qewme pîşan eden -le kurdîda hen û şwênêkyan bo xoyan girtuwe, ko kirdinewe û yek nexsitinekeyan ewe nageyenê ke řût bûn le hemû şitêk, bełkû ewe egeyenê ke perdey řozgar ya zorî sitemkar mawey ewey nedawin ke bîr le ko kirdineweyan bikenewe, egîne wa nebê emanîş le asmanî edebda estêreyekyan nebûbêt; heyanbuwe boye êste min kewtime ser ewe ke basêkî -bepêy desełat- dûrudrêjî lêwe bikem û biłêm:

edebî kurdî sê řêçkey girtuwe: «efsane û dastan», «qisey nesteq û pendî pêşînyan», «honrawî nazkîy xeyałî şa’îran».

le kurdîda hendê řaz û nyaz heye ke be çawêkî wa nebê berzewe seyr bikirêt, bełkû herwa be şitêkî xemřewênî ezanin, be şew le dîwexanan yekêk da’enîşê û eygêřêtewe, ya le katî nûstinda eygêřnewe bo ewe aẍe ya xanim xewî lê bikewê, ya pîrêjnan le gwê agirdanan da’enîşin û minałî mał dewrey lê eden, ewîş boyan egêřêtewe. em core şitane le kurdîda pêy ełên: «řaz, çîrok, ḧeqayet» ta êste her wa mawnetewe û demawdem eyangêřnewe.