erkî serşanî şa’îran û nûseran
selam le gwêgrî be hest û hunerperistî bernamey tapo. em base ke wêje şitêkî řaspêrî dare û ebê le xizmetî komeła bê, yan tenya hunerî řûte û karî beser komełewe nîye, zorî qise leser kirawe. hendêk ełên eger huner û wêje ke ewîş beşêke le huner, karyan beser komełewe nebê, bûnyan bê sûde. betaybet lem řadeyeş tê’epeřn û ełên hîç řûdawêk, hîç cûłanewe û hîç qiseyek, tenanet eger le nêw dû kesîşa bête gořê kar ekate ser komeł, bełam te’sîrî ew wituwêje dû kesîye ewende keme ke berçaw nakewê, bełam le lêkdanewey dwayîda û paş serincêkî wird û qûł der’ekewê ke hîç řûdawêk nîye karî kem ya zor bekomełewe nedabê. ademîzad herçî eyka û herçî eyłê řageyenî mebestêke; hîç mebestêkîş nîye komełayetî nebê. legeł yek duwanî jin û şûyek û qiseyek ke le nêwan dû řêbwarî nenasrawda ekutrê, peywendî komełayetîyan heye û nakirê weha nebin. jin û şû ya basî diłdarî eken ya sebaret bemnałekanyan edwên ya le barey hawsê û kar û kiřînî şitumekî pêwîstî jyanyanewe bas eken. dû řêbwar katê geyştine yek siław eken, pirsyar leyek eken, eger řêgayan beyekewe bê ebin behawřê, siławkirdin karêkî komełayetîye. pirsyar kirdin bo řûnbûnewey mebestêkî komełayetîye û hawřêyetîş herweha komełayetîye. beşer katê le naw komeła bê hîç karêkî, tenanet kare takîyekanîşî natwanê le komeła bê te’sîr bê, bełam ew te’sîre gahê dijî komełe û ebête hoy wedwaxsitin û řawestandinî komeł, gahêkîş te’sîreke te’sîrî başe û komeł berew pêş ebziwênê.
le mangî ûtî sałî 1963y mîladîya, legeł bestiranî peymanî cîhanî westandinî taqîkirdinewey etom ke le mosko pêkhat, kořêk le nûseranî řojawayî û řojhełatî le şarî lînîngirad bestira û witarî ew nûserane sebaret bewêjey emřoy cîhan, le hemû şwênêka dengî dawe. lem koředa dû biřwa pêşan dira ke le řastîya her kam naweřokî yekê le şêwe wêjeyîye gewrekanî emřon: «rî’alîstî sûsyalîstî» ke ełê nûser le beramber komeła mes’ûlîyet û řaspêrî heye û «řomanî nwê» ke lay waye nûser tenya le beramber hunerekeyda řaspêrî dare. «alên rub girîye» nûser û hełsengêner û fîlimsazî benawbangî feranseyî layengirî řomanî nwê lew koředa witarêkî da ke le layen ebulḧesen necefî wergêřî êranîyewe kirawe befarsî û ême eykeyn bekurdî.
alên rub girîye lew koředa witî:
― «ême lêre zor qisey başman bîst bełam natwanim ewem pê seyr nebê ke le layen zyatrî ew witarderanewe ke xełkî şûřewî bûn řexney zor tund û tîj lew koşiş û kend û koyane gîra ke wêjey nwê eyka û řexnekan zor lew řexnane eçûn ke le komełî bûrjiwazî řojhełata le êmey egirin. lêreş herwek ewê, bê kełkî û têkuł pesnidî û fořmalîsmî karekanman leser eken be’îrad û bewêjekeman ełên dwakewtû û dijî mirov. pirsyarêk ke lêman ekirê emeye: «bo çî enûsin, kareketan kełkî çîye û xotan be çi karêkî em komełe dên?» bê guman em pirsyare pûç û bê manaye. nûser û herweha hunermendî tirîş natwanê têbga, karekey kełkî çîye û bekarî çî dê. wêje bo ew esbabî parastinî bîrubřiwayek nîye. ełên êwe latan dawe lew wesîle başe ke nawî řomanî sedey 19 buwe le katêka ew wesîle başe êsteş etwanê derdî cîhanî emřo çare ka û xełk le derdekanyan bigeyenê, hełbet eger derdêk pêwîst bê çare bikirê û eger pêwîstîş nebû lanî kem dermanî kemukûř, bełam baştir bidozêtewe. hemîşe pêman ełên nûser řaspêrî dare û naçarman eken biłêyn gałteman pê eken û biłêyn ke řoman wesîle nîye û řenge bo komeł hîç kełkêkî nebê.
nûser bê guman xawen řaspêrîye, bełam wek řaspêrî xełkî tir, ne kemtir û ne zortir. wate ew yekêke lew gele. le wiłatêka, le serdemêka, le řêkxirawêkî abûrîya û le naw dab û destûrêkî taybetî komełayetî û ayînî û řêga û şwênî tira ejî. her ewendey ke azade, řaspêrîşî lesere. yekêk lew şitane ke azadî ew berbest eka, zorêke ke komeł boy ehênê bo ewe pêy biselmênê ke nûser ebê bo komeł binûsê, ya dijî komeł binûsê, ke herdûkyan řaspêrîn. em mebeste şitêkî zor serinc řakêşe ke le serdemî êmeda nawyan nawe «bêganebûn le xo fiqihixfizi’iş řûnaktir biłêm nûserîş wek hemû endamanî tirî komeł beçareřeşî xełk xembare, bełam pêçewaney řastî û dirustîye eger laman wabê ke nûser boye enûsê dermanî derdêk bidozêtewe. ew çîřoknûsey ałmanî řojhełatî ke lem koředa řaygeyand ke dastan enûsê ta bitwanê legeł faşîsim şeř bika, min ehênête pêkenîn û zeḧmete biřwa bikem etwanê; bełam bextyarîm emeye ke hemû ezanîn ke ewîş nazanê bo çî enûsê û byanûyek ke bo pakaney xoy eyhênêtewe bê bayexe.»
paşmawey em witare ke «alên rub girîye» nûser û hełsengênerî wêje û layengirî wêjey nwê le sałî 1963da le lînîngirad biławî kirdewe, ehêłînewe bo bernameyekî tir û le dwayî bernamekemanda kemêk sebaret bebřiway layengiranî «řomanî nwê» edwêyn.
řomanî nwê xerîkî dermanî derd û řastkirdnewey çewtî komeł nîye û eger nûserî řomanî nwê didan beweda binê erkêkî leser şane, ew erke tenya sebaret behunerekeyetî, herwek «alên rub girîye» ełê nûserîş wek endamanî tirî komeł bederd û xemî xełk peroş û peşêw ebê, bełam erkî serşanî ew le xełkî asayî zyatir nîye û bo eweş nanûsê ke behoy nûsînekeyewe derdêk dewa bika û ya řêgay çareyek bo derd û keserî komeł bidozêtewe. lem witeye der’ekewê ke belay ew taqmewe nûser leber’eme ke pênûsî bedesteweye û xawenî hunerêke, řaspêrîyekî zortirî le endamanî asayî be’estowe nîye, wate hunerekey şitêkî takîye û dewrêkî le jyanî komeła nîye. wek «girîye» ełê: wêje bo nûser wesîley parastinî bîrubřiwayekî syasî û giştî nîye.
ême le bernamekanî pêşuwa biřway ew kesaneşman biław kirdotewe ke dijî biřway «girîye»y feřanseyîn û ełên hunermend ebê huner çeşnî çekêk bo parastinî komeł kełkî lê werbigrê û em mebeste şyawî şardinewe nîye ke hunermend qisey le naw komeła řewaye û leber’eme baştir etwanê le pênawî bextewerî giştîya xebat bika. le bernamey dahatûda leser em base eřoyn.