dengî tîpekan û çonyetîy bekarhênanyan

perawêz: 1- A a (a) yekemîn tîpî elfubêy kurdîye û lecyatî elfî kirawe be kar ehênrê, dengekeşî wek dengî tîpî «a» (elf)y ’erebîye le wişey «sima’», «ma’», «hwa’»da. herweha dengî «a» (ey) îngilîzî le wişey «fan/fan», «man»da le kurdîşa ełêyt «a a/aa». 2- B b (bê) lecyatî tîpî «bi, bi, bi» (ba’)y ’erebî be kar ehênrê, dengekeşî wek tîpî «bi»ye le wişey «bab» û «miḧrab»y ’erebîda. her wek dengî «b»(bî)y îngilîzîye le wişey «blue/bilû», «comb/komb»da. le kurdîşa wek ełêyt «ba/baba»,«ba/baba». 3- C c (cê) lecyatî tîpî «c, c ,c» (cîm)y ’erebîye le wişey «car», «ḧac»da, herweha dengekey wek dengî «j»y îngilîzî waye le wişey «jump/cemp», «jar/car»da. bo wêne le kurdya ełêyt «ca/ca», «bac/bac». 4- Ç ç (çê) lecyatî «çi, çi, çi» (çîm) be kar ehênrê. em tîpe le ’erebîda nîye, bełam dengekey be tewawî wek dengî «ch»y îngilîzî waye le wişey «Church/çêrç», «Children/çildirin»da. bo wêne le kurdîda ełêyt «ça/ça». 5- D d (dê) lecyatî «di, di» (dał)y ’erebî be kar ehênrê, wek «کەادە», «darْ». herweha lecyatî «d»y îngilîzîye le wişey «Door/dor», «Dish/diş»da. le kurdîşa ełêyt «dada/dada», «bada/bada». 6- E e (e) lecyatî «ser/fitḧe»y ’erebî be kar ehênrê, wek dengî «fitḧe e» le wişey «ketebe/ketebe», «zehebe/zehebe»da. herweha dengî «e» îngilîzî le wişey «sister/sîster», «maker/mêker»da, dîsanewe dengî «u»y îngilîzî le wişey «cup/kep», «run/řen»da. le kurdîşa ełêyt «bed/bed», «beçe/beçe», «bade/bade». 7- Ê ê (ê) lecyatî «ê, ê» wata «ê»y kirawe be kar ehênrê wek le kurdîya ełêyt «cê/cê», «ebê/ebê», «deçê/deçê». dengekey wek dengî tîpî «e» îngilîzî waye le wişey «get/gêt», «set/sêt». herweha dengî «a»y îngilîzî le wişey «mistake/mîstêk», «made/mêd»da. 8- F f (fê) lecyatî «f, f, f» (fa’)y ’erebî be kar ehênrê, wek le ’erebya ełêyt «خەافە», «faze». herweha dengekey wek dengî «f»y îngilîzîş waye le wişey «figure/fîger», «of/of»da. le kurdîşa ełêyt «caf/caf», «def/def», «fê/fê». 9- G g (gaf) em tîpe le ’erebîda nîye, bełam dengekey wek dengî «g»y îngilîzî waye le wişey «game/gêym», «bag/bag»da. le kurdîşa ełêyt «geç/geç», «beg/beg». 10- H h (hê) lecyatî «h, h, h, h» (ha’)y ’erebî be kar ehênrê, wek ełêyt «هەاجە/hace», «wehebe/wehebe» herweha dengî «h»y îngilîzî le wişey «her/her», «hand/hand»da le kurdîşa ełêyt «beha/beha», «ah/ah», «eh/eh». 11- Ḧ ḧ (ḧê) lecyatî tîpî «ḧ, ḧ, ḧ» (ḧa’)y ’erebî be kar ehênrê, wek ełêyt «acْḧefe/ecḧefe», «faḧe/faḧe». em tîpe le îngilîzî û zimane aryekanî tira nîye, le kurdîşa ełêyt «ḧec/ḧec», «ḧa/ḧa», «ḧeb/ḧeb» 12- J j (jê) em tîpe le zimanî ’erebîda nîye, bełam dengekey wek dengî «sure»y îngilîzî waye le wişey «measure/mêjer», yan dengî «j»y ferensî le wişey «journal/jûrnał»da. le kurdîşa ełêyt «hêja/hêja», «haje/haje», «çêj/çêj». 13- K k (kaf) lecyatî tîpî «k, k, k» (kaf)y ’erebî be kar ehênrê, wek ełêyt «کەادە/kade». herweha «k»y îngilîzî le wişey «kite/kayt», dîsan dengî «c»y îngilîzî le wişey «cup/kep»da. le kurdîşa ełêyt «kake/kake», «keç/keç», «kêk/kêk». 14- L l (lamî sûk/îylْ) em tîpe lecyatî «li, li, li» (lam)y ’erebîy sûk be kar ehênrê, dengekey wek dengî «li»y ’erebîye le wişey «helْ/hel», «ḧalْ/hal»da. herweha wek dengî «l»y îngilîzî waye le wişey «light/layt», «play/pilêy»da. le kurdîşa ełêyt «kêl/kêl», «lak/lak», «belek/belek». 15- L̈ l̈ (lamî qełew/îł) lecyatî «ł, ł, ł»-lam alimfiximة-y ’erebî be kar ehênrê, dengekey wek dengî lamî ’erebî «mifxim» waye, le wişey «alilh»da. herweha wek dengî «ll»y îngilîzî waye le wişey «ball/boł», «call/koł»da. em tîpe le şêwey kurdî bakûrda nîye çunke hemû lamêk be sûkî der ebřidirê bo wêne le kurdîya ełêyt «bal̈a/bała», «lal̈/lał», «bêl̈/bêł». 16- M m (îmْ) lecyatî tîpî «m, m» (mîm)y ’erebî be kar ehênrê, wek ełêyt «mekanْ/mekan», herweha dengekey wek dengî «m»y îngilîzî waye le wişey «man/man»da. le kurdîşa ełêyt «mal̈/mał», «mam/mam». 17- N n (în) lecyatî tîpî «n, n, n» (nûn)y ’erebî be kar ehênrê, wek ełêyt «نەالە/nale». herweha lecyatî «n»y îngilîzîş be kar ebrê wek ełêyt «and/end». le kurdîşa ełêyt «nan/nan», «heng/heng». 18- I i (ٲ) em tîpe pêy ewtirê jêrî kurt. dengekey le beynî «jêr» û «y»daye. be hîç corêk be tîpî ’erebî nayete nûsîn, bełam dengekey wek dengî «i» îngilîzî waye le wişey «chin/çin» «çi-n», «sin/sin» «s-n»da. le kurdîşa ełêyt «kil/kil», «çile/çile». «cejin/cejin», «deçim/deçim». em tîpe «i» le seretay wişe û dwayî wişeda der nakewê bełkû hemîşe ekewête naweřastî wişewe. 19- Î î (î) dengî em tîpe le dengî tîpî «y»y ’erebî eçê le wişey «ḧîrة», «sîrة»da. herweha dengî «ea»y îngilîzî le wişey «heat/hît», «cheat/çît»da. dîsan «ee»y îngilîzî le wişey «green/girîn», «see/sî»da. bêcge leweş dengekey be tewawetî wek dengî «i»y ferensî waye le wişey «lîvir/livre»da. le kurdîşa ełêyt: «çî/çî», «bîbe/bîbe», «cîmen/çîmen», «înca/înca». 20- O o (o) lecyatî «wawî kirawe» (o) be kar ehênrê. dengekey wek dengî «o»y îngilîzî waye le wişey «company/kompanî», «bone/bon»da. le kurdîşa ełêyt: «of/of», «bojo/bojo», «çon/çon». 21- P p (pê) lecyatî tîpî «p, p, p» be kar ehênrê. em tîpe le zimanî ’erebîda nîye, bełam le zimanî farsî û zimane ewrûpayîyekanda dest ekewê. dengekeşî wek dengî «p»y îngilîzî waye le wişey «pen/pên», «pound/pawend». le kurdîşa ełêyt: «pîne/pîne», «lep/lep», «sopa/sopa». 22- Q q (qê) em tîpe lecyatî tîpî «q, q, q» (qaf)y ’erebî be kar ehênrê, le zimanî îngilîzî û ferensî û ełmanîda nîye, bełam le ’erebî û farsî û ’îbranîda heye. dengekey wek dengî «qaf/q»y ’erebî waye le wişey «قەال/qale», «فەاقە/faqe». le kurdîşa ełêyt: «beqał/beqal̈», «qelebaçke/qelebaçke». 23- R r (rê yan rêy sûk) dengekey wek dengî «r»y îngilîzî waye le wişey «curtain/kertên», «perfect/pêrfêkit»da. le kurdîşa ełêyt: «derd/derd», «çare/çare» em tîpe le seretay hîç wişeyekî kurdîyewe nayet, û eger hat ebête řêy qełew. çunke kurd be řêy sûk dem nakatewe. 24- R̈ r̈ (řê yan řêy qełew) dengekey wek dengî tîpî «r»y îngilîzî waye le wişey «řayd/ride», û tîpî «rr» le wişey «îřîgêşin/irrigation». le kurdîşa ełêyt: «peřo/per̈o», «biřo/bir̈o», «keř/ker̈». ca leber ewey tîpî «r̈/r̈» le seretay her wişeyekî kurdîda bê qełewe û sûk nîye, îtir pêwîst naka dû nuxtey ser «r̈»eke bimênê wek «řoj», awa enûsrê «roj», nek wa «r̈oj». herweha «řeng» awa enûsrê «reng», nek wa «r̈ang». 25- S s (îysْ) lecyatî tîpî «s, s, s» (sîn)y ’erebî be kar ehênrê. dengekey wek dengî tîpî «s»y ’erebî waye le wişey «seferْ/sefer», «nas/nas»da, le kurdîşa ełêyt «bêkes/bêkes», «aso/aso». 26- Ş ş (îşْ) lecyatî tîpî «ş, ş, ş» (şîn)y ’erebî be kar ehênrê. dengekey wek dengî tîpî «ş»y ’erebî waye le wişey «şerefْ/şeref»da. herweha wek dengî «sch»y ełemanî le wişey «gesellschaft/gîzelşafit»da. le kurdîşa ełêyt: «baş/baş», «şar/şar», «şekir/şekir». 27- T t (tê) lecyatî tîpî «t, t, t», «ta’»y ’erebî be kar ehênrê. dengekey wek dengî «t»y ’erebî waye le wişey «temamْ/temam», û «t»y îngilîzî le wişey «siton/stone», «hospîtał/hospital»da. le kurdîşa ełêyt: «îtir/îtir», «têr/têr», «serbest/serbest». 28- U u (ٲ) em tîpe lecyatî «waw»êkî zor kurt be kar ehênrê û be hîç corêk be tîpî ’erebî nayete nûsîn, çunke le zimanî ’erebîda nîye, wêne bo eme le kurdîda «kurd/kurd», «dujmin/dujmin», «supas/supas», «umêd/umêd». 29- Û û (û) em tîpe lecyatî wawî dirêj be kar ehênrê wata «wu». dengekey wek dengî «oo»y îngilîzîye le wişey «spoon/sipûn», «room/řûm»da. le kurdîşa ełêyt: «nûsîn/nûsîn», «sûr/sûr», «kepû/kepû». 30- V v (vê) lecyatî tîpî «v, v, v» be kar ehênrê. em tîpe le zimanî ’erebîda nîye, bełam le zimanî farsî û zimane aryekanî tira heye. dengekey wek dengî «v» îngilîzî waye le wişey «give/gîv», «violet/vayolêt»da, herweha wek «v» ferensîye le wişey «vous/vû», «avez/evê»da. le kurdîşda ełêyt: «kovar/kovar», «sûlav/sûlav», «mirov/mirov». em tîpe le kurdîy sorana keme bełam le kurdî bakûra zore, çunke gelê car tîpî «waw» le şêwey sorana ebête «v» le şêwey bakûra, wek «aw/aw» ebête «av/av», «nîw/nîw», ebête «nîv/nîv». 31- W w (wê) lecyatî «û» (waw)y ’erebî be kar ehênrê. wek ełêyt «wadî/wadî». herweha dengekey wek dengî «w»y îngilîzîye le wişey «went/wênit», «caw/kaw»da. le kurdîşa ełêyt «wirç/wirç», «netewe/netewe», «kewtin/kewtin» 32- X x (xê) lecyatî «x, x, x» (xa’)y ’erebî be kar ehênrê. em tîpe le zimanî ’erebî û farsî û ełemanî û řûsî û yonanîda heye, bełam le îngilîzî û ferensîda çing nakewê. dengekey wek dengî «x»y ’erebî waye le wişey «xefeqe/xefeqe», wek dengî «ch»y ełmanî waye le wişey «nicht/nîx», «machen/mexin»da. yonanîyekanîş lecyatî «x» her «x» da’enên wek kurdî. bo wêne le kurdîda ełêyt «xerefaw/xerefaw», «ax/ax», «xefet/xefet». 33- Ẍ ẍ (ẍê) lecyatî «ẍ, ẍ, ẍ» (ẍîn)y ’erebî be kar ehênrê. le zimanî ’erebîda heye wek ełêyt «ẍab/ẍabe», herweha le farsîşda heye bełam le îngilîzîda em tîpe çing nakewê, le ferensîşda carubar tîpî «r» wek «ẍ» exwênrêtewe wek wişey «le mare/lumêẍ/ lumêr». em tîpî «ẍ»e le zimanî turkîda be tîpî «ğ» nîşane ekirê wek ełêyt «uẍlo/oğlü». wêne bo em tîpe le kurdîda: «ẍar/ẍar», «liẍaw/liẍaw», «leẍem/leẍem», «nasaẍ/nasaẍ». 34- Y y (yê) lecyatî «y, y, y» (ya’)y ’erebî be kar ehênrê. dengekey wek dengî tîpî «y»y ’erebî waye le wişey «yeqûlu/yeqûlû»da. herweha wek «y»y îngilîzî waye le wişey «yellow/yelo» û «yong/young»da. le kurdîşa ełêyt: «yek/yek», «yarî/yarî», «key/key». em tîpe «y/yê» ke be tîpî ’erebî enûsrê, legeł tîpî «î», «î» cya nakirêtewe çunke le ’erebya «y» û «î» herdûkyan her «y»yan bo da’enrê wek ełêyt «çît», «yar». keçî be latînî enûsrê «çît», «yar». herweha wişey «yarî/yarî» yekem tîpî «y»ye û dwa tîpî «î»ye, keçî ke be tîpî ’erebî enûsrê bo herdûkyan her «y, y» da’enrê. 35- Z z (zê) lecyatî «za’»y ’erebî be kar ehênrê. dengekey wek dengî «z»y ’erebî waye le wişey «زەانە/zane», dîsan wek «z»y îngilîzî waye le wişey «zinc/zînk», «lazy/lêzî»da. le kurdîşa ełêyt: «zax/zax», «barzan/barzan», «qaqez/qaqez», «mezin/mezin».